Ախտոտված ջուրը ամեն տարի ավելի շատ մարդկանց է սպանում, քան պատերազմը և բռնության բոլոր այլ ձևերը միասին վերցրած: Վտանգավոր ջրի միջոցով տարածվող հիվանդությունները ներառում են խոլերան, գիարդիան և տիֆը: Նույնիսկ հարուստ երկրներում կեղտաջրերի մաքրման կայաններից պատահական կամ անօրինական արտանետումները, ինչպես նաև գյուղացիական տնտեսություններից և քաղաքային տարածքներից արտահոսքերը վնասակար պաթոգեններ են նպաստում ջրային ուղիներին:

Ջրային պաշարների արդյունավետ օգտագործումը բազմագործոն համակարգ է, որը Հայաստանում անհրաժեշտ է դիտարկել ոչ միայն տնտեսական, այլև քաղաքական, սոցիալական և բնապահպանական
տեսանկյունից:

Հայաստանի օգտագործելի ջրային ռեսուրսը 9049 մլն խմ է, որից մոտ 87%-ը ձևավորվում է հանրապետության տարածքում, իսկ շուրջ 1190 մլն խմ-ն
կամ 13%-ը անդրսահմանային Արաքս և Ախուրյան գետերի հոսքի մեր մասնաբաժինն է (50%): Հայաստանը և Թուրքիան անդրսահմանային ջրերն օգտագործել են հավասարապես: Սակայն վերջին տարիներին ՀՀ-ին սահմանամերձ տարածքում Թուրքիան ինտենսիվ ջրամբարաշինարարություն է իրականացնում: Արդեն կառուցված են Շիրիմքյուի (1,9 մլն խմ), Բայբուրդի (52 մլն խմ) ջրամբարները: Ավարտին է մոտենում նաև Կարսի ջրամբարի շինարարությունը 332 մլն խմ է: Ընթացքի մեջ է Կարսի նահանգում կառուցվող Կարաքուրդի ջրամբարի շինարարությունը 1 մլրդ խմ է: Ջրամբարներից ամենամեծը կառուցվում է Հայաստանի սահմանից ընդամենը 1200 մ հեռավորության վրա: Այդ 4 ջրամբարների ընդհանուր տարողունակությունը կազմելու է մոտ 1,4 մլրդ մ3 (Հայաստանի բոլոր 79
ջրամբարներում կուտակվում է մոտ 1 մլրդ խմ): Եթե նկատի ունենանք, որ
Արաքս գետի տարեկան միջին ջրային պաշարը 2,5 մլրդ խմ է, ապա հասկանում ենք է, որ դրա կեսից ավելին թուրքերը յուրացնելու են:

Հայաստանը, ի տարբերություն Մերձավոր Արևելքի երկրների, կարող է խուսափել ջրային ճգնաժամից, քանի որ ունի հարուստ ջրային պաշարներ, և ջրօգտագործման համակարգը դեռևս հագեցած չէ
խնայողական տեխնոլոգիաներով: Բավական մեծ է աղտոտվածության մակարդակը Սևանա լիճ թափվող գետերում, ինչն էապես ազդում է լճի էկոհամակարգի վրա՝ մեծացնելով դրա ճահճացման վտանգը: Սևանա լիճ թափվող 28 գետերն ու գետակներն իրենց հետ բերում են մեծ քանակությամբ կենցաղային աղբ, կոյուղաջրեր, գյուղատնտեսական մնացորդներ: Աղտոտվածության մակարդակը բարձր է հատկապես այն գետերում, որոնց ջրահավաք ավազաններում բնակչության թիվը մեծ է, և համայնքներում աղբահանություն չի իրականացվում:

Ջրի աղտոտումը

Ջրի աղտոտումը տեղի է ունենում, երբ վնասակար նյութերը, հաճախ քիմիական նյութերը կամ միկրոօրգանիզմները, աղտոտում են գետը, լիճը, օվկիանոսը, ջրատար շերտը կամ այլ ջրային մարմին՝ վատթարացնելով ջրի որակը և դարձնելով այն թունավոր մարդկանց կամ շրջակա միջավայրի համար:

Ջուրը շատ հեշտ է ախտոտել։ Այն հայտնի է որպես «համընդհանուր լուծիչ»՝ ջուրն ունակ է լուծելու ավելի շատ նյութեր, քան երկրի վրա գտնվող ցանկացած այլ հեղուկ։ Դա է պատճառը, որ մենք ունենք փայլուն կապույտ ջրվեժներ: ԵՎդա է պատճառը, որ ջուրն այդքան հեշտությամբ աղտոտվում է: Գյուղացիական տնտեսությունների, քաղաքների և գործարանների թունավոր նյութերը հեշտությամբ լուծվում են դրա մեջ և խառնվում դրանց հետ՝ առաջացնելով ջրի աղտոտում։

Ստորերկրյա ջրեր

Երբ անձրևը տեղում և ներթափանցում է երկրի խորքերը՝ լցնելով ճեղքերը և ծակոտկեն տարածությունները (հիմնականում ջրի ստորգետնյա պահեստ), այն դառնում է ստորերկրյա ջրեր՝ մեր ամենաքիչ տեսանելի, բայց ամենակարևոր բնական ռեսուրսներից մեկը: Ամերիկացիների գրեթե 40 տոկոսը խմելու ջրի համար ոգտագործում է ստորերկրյա ջրերը: Գյուղական վայրերում որոշ մարդկանց համար դա քաղցրահամ ջրի միակ աղբյուրն է: Ստորերկրյա ջրերը աղտոտվում են, երբ թունաքիմիկատներից և պարարտանյութերից մինչև աղբավայրերից և սեպտիկ համակարգերից թափոնները, թափանցում են ջրատար շերտ՝ այն դարձնելով վտանգավոր մարդկանց օգտագործման համար: Ստորերկրյա ջրերը աղտոտող նյութերից մաքրելը կարող է դժվարից անհնարին լինել, ինչպես նաև ծախսատար: Աղտոտվելուց հետո ջրատար շերտը կարող է անօգտագործելի լինել տասնամյակներ կամ նույնիսկ հազարավոր տարիներ: Ստորերկրյա ջրերը կարող են նաև աղտոտել սկզբնական աղտոտող աղբյուրից հեռու, քանի որ լցվում են առուներ, լճեր և օվկիանոսներ:

Մակերեւութային ջուր

Երկրագնդի մոտ 70 տոկոսը ծածկված է ջրով։ Եթե վերցնենք Ամերիկայի օրինակը ապա կարելի է ասել, որ Ամերիկյան բոլոր տների ջրի 60%ը կազմում են մակերևութային ավազաններից ստացված ջուրը։ Բայց ինչպես ասացինք Երկիր մոլորակի ջուրը շատ է աղտոտված։ Մակերևույթին գտնվուղ ջրային ավազանները աղտոտվում են պլաստիկից նավերից օվկիանոս և ծով թափվոց նավթի ու այլ թունավոր նյութերի պատճառով։

Գյուղատնտեսական

Գյուղատնտեսության ոլորտը ոչ միայն քաղցրահամ ջրի համաշխարհային ռեսուրսների ամենամեծ սպառողն է, որտեղ գյուղատնտեսությունն ու անասնաբուծությունը օգտագործում են երկրագնդի մակերևութային ջրերի մոտ 70 տոկոսը, այլ նաև ջրերի լուրջ աղտոտող է: Ամբողջ աշխարհում գյուղատնտեսությունը ջրի դեգրադացիայի գլխավոր պատճառն է: Միացյալ Նահանգներում գյուղատնտեսական աղտոտվածությունը գետերի և առուների աղտոտման գլխավոր աղբյուրն է, խոնավ տարածքներում երկրորդը և լճերի երրորդ աղբյուրը: Այն նաև գետաբերանների և ստորերկրյա ջրերի աղտոտման հիմնական գործոնն է: Ամեն անգամ, երբ անձրև է գալիս, պարարտանյութերը, թունաքիմիկատները և կենդանական թափոնները ֆերմերային և անասնաբուծական աշխատանքներից լվանում են սնուցիչները և պաթոգենները, ինչպիսիք են բակտերիաները և վիրուսները, մեր ջրային ուղիների մեջ: Սննդանյութերի աղտոտումը, որն առաջանում է ջրի կամ օդի ավելցուկային ազոտի և ֆոսֆորի պատճառով, ջրի որակի համար թիվ մեկ սպառնալիքն է ամբողջ աշխարհում և կարող է առաջացնել ջրիմուռների ծաղկում` կապույտ-կանաչ ջրիմուռների թունավոր ապուր, որը կարող է վնասակար լինել մարդկանց և վայրի բնության համար:

Ջրի աղտոտման հետևանքները մարդու առողջության վրա

Ջրի աղտոտվածությունը սպանում է: Ըստ The Lancet ամսագրում հրապարակված հետազոտության՝ 2015 թվականին դա 1,8 միլիոն մահվան պատճառ է դարձել: Աղտոտված ջուրը կարող է նաև հիվանդցնել: Ամեն տարի աղտոտված ջրի պատճառով հիվանդանում է մոտ 1 միլիարդ մարդ։ Իսկ ցածր եկամուտ ունեցող համայնքները անհամաչափ վտանգի տակ են, քանի որ նրանց տները հաճախ ամենամոտ են ամենաաղտոտող արդյունաբերությանը:
Վտանգավոր ջրի միջոցով տարածվող հիվանդությունները ներառում են խոլերան, գիարդիան և տիֆը: Նույնիսկ հարուստ երկրներում կեղտաջրերի մաքրման կայաններից պատահական կամ անօրինական արտանետումները, ինչպես նաև գյուղացիական տնտեսություններից և քաղաքային տարածքներից արտահոսքերը վնասակար պաթոգեններ են նպաստում ջրային ուղիներին: Հազարավոր մարդիկ Միացյալ Նահանգներում ամեն տարի հիվանդանում են լեգեոներների հիվանդությամբ (թոքաբորբի ծանր ձև, որը վարակվել է ջրի աղբյուրներից), դեպքերը հասնում են Կալիֆորնիայի Դիսնեյլենդից մինչև Մանհեթենի Վերին Իսթ Սայդ: Նույնիսկ լողալը կարող է վտանգ ներկայացնել: Ամեն տարի 3,5 միլիոն ամերիկացիներ ձեռք են բերում առողջական խնդիրներ, ինչպիսիք են մաշկի ցաները, վարդագույն աչքերը, շնչառական վարակները և հեպատիտը կեղտաջրերով բեռնված առափնյա ջրերից։